Στη φωτογραφία : Το πανηγύρι της Ιεράς Μονής Προφήτη Ηλία Γεωργουτσατών το 1937 ή '38. |
Στις αρχές του 20ου αιώνα στην ηπειρώτικη εφημερίδα " ΠΥΡΡΟΣ " Νο254 - έτος 5ο - σελίδα 3 , ο λόγιος Δροβιανίτης Αθανάσιος Πετρίδης (γνωστός και από την δημοσίευση το 1871 του "Χρονικού της Δρυόπιδος" στα "Νεοελληνικά Ανάλεκτα" του φιλολογικού συλλόγου "ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ" ) , σχολιάζει το γνωστό πανελλήνιο δημοτικό τραγούδι "ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΩΡΙΑΣ" . Τίτλος του άρθρου - σχολίου είναι : "Ένα δημοτικόν Μακεδονικόν τραγούδι του "ΠΥΡΡΟΥ" διαφωτίζων την ιστορίαν" (Απάντησις εις τον κύριον Μ.Χρυσοχόου).
Η εφημερίδα "ΠΥΡΡΟΣ" δημοσίευε κάποια ηπειρώτικα τραγούδια και πολλές φορές γινόταν σχολιασμοί από τους αναγνώστες της , τις περισσότερες φορές διεκδικώντας την καταγωγή τους ή μεταφέροντας παραλλαγές τους . Ο Αθ.Πετρίδης , όπως ο ίδιος λέει , είχε αναφερθεί στο τραγούδι αυτό και στο περιοδικό "ΠΑΝΔΩΡΑ" , πρός τα τέλη του 19ου αιώνα και εδώ αναδημοσιεύει κάποια σχόλιά του , απάντηση σε άλλον αναγνώστη.Σε αυτό το άρθρο - σχόλιο μας περιγράφει το πανηγύρι της Ιεράς Μονής Προφήτη Ηλία Γεωργουτσατών όπως ο ίδιος το είχε ζήσει στις 20 Ιουλίου του 1860 , όπου και είχε ακούσει το τραγούδι της "Ωριάς" (της ωραίας).
Το Μοναστήρι του Πρ.Ηλία Γεωργουτσατών υπάρχει από τον 11ο ή 12ο αιώνα και στην σημερινή του κατάσταση (το καθολικό του) από το 1540 περίπου. Ήταν χαρακτηρισμένο στις αρχές του 20ου αιώνα σαν "ενοριακό" και επιτροπευόταν από πολύ παλιά , από τις κοινότητες Δρόβιανης , Γεωργουτσατών και Μουζίνας , στις οποίες διατηρούσε "μετόχια" . Στο "μετόχι" του στην Κάτω Δρόβιανη (του Αγίου Αθανασίου) είχε σχολείο , το οποίο όπως αναφέρεται στην βιογραφία του Οσίου Νείλου (Γηρομερίου) λειτουργούσε στα τέλη του 13ου αιώνα (*Βασ.Μπαράς "ΤΟ ΔΕΛΒΙΝΟ") .... Στο πανηγύρι του την "πρωτοκαθεδρία" την είχαν οι Δροβιανίτες και προ πάντων οι λόγιοι της Δρόβιανης (εάν βρισκόταν εκεί την ημέρα της εορτής του) .... Μυστακίδης , Ζώτος Μολοσσός , Αθ.Πετρίδης ... οι οποίοι είχαν πρόσβαση και δικαίωμα "δανεισμού" στην πλούσια καθώς λένε βιβλιοθήκη του.... Από αυτά μπορούμε να φαντασθούμε πως φιλοξενήθηκε ο Αθ.Πετρίδης εδώ στο πανηγύρι του 1860 ....
===============================================
** Ακολουθεί το κείμενο του Αθ.Πετρίδη στον "ΠΥΡΡΟ" και προσπάθειά μου για μεταφορά του στην καθομιλουμένη .
===============================================
Ότε ήμην εν τη πατρίδι κατά το 1860 μετέβην τη 20η Ιουλίου εν τη Μονή Προφήτου Ηλία , εν ή εγίνετο πανήγυρις , καθ' ήν συνήρχοντο εκ των πέριξ χωρίων άπαντες οι χωρικοί συν γυναιξί και τέκνοις , οβελίαι δέ καί οίνος εν χρήσει αφθόνω' χοροί δέ καί άσματα πάμπολα' ότι δέ μοι εκίνησαν την ακάθεκτον περιέργειαν ήν το εν χορώ πάνυ ερρύθρω αδόμενον τραγούδι της Ωραίας Κόρης' ο δε χορός λέγεται ειδικών "Χορός Δεροπολίτικος" πηδηχτός' διότι εν εκάστω στίχω του άσματος επαναλαμβανομένω δίς επήδων εν ρυθμώ πάντες άνδρες καί γυναίκες κατά δύο σειράς , συμπεπλεγμένας ούτως , ώστε αι χείρες ετίθεντο εις τα ζωνάρια συμπεπλεγμέναι και αποτελούσαι ούτω έν σώμα των γυναικών και έν των ανδρών' ομού δε τα σώματα ότε μεν απετέλουν κυκλικόν χορόν , ότε δέ απέσπον τον κύκλον και απετέλουν δύο καθέτους γραμμάς κατ' εξακολούθησιν του χορού. Έκπλαγον θέαμα.Έγραψα το άσμα καί εφύλατον έως ού ελθών εις Ελλάδα εδημοσίευσα αυτό εν τη Πανδώρα (άν καλώς ενθυμούμαι) ως άσμα Ηπειρωτικόν μόνον' αλλ' ο σοφός φίλος κ. Ν.Γ.Πολίτης μοι ανεκοίνωσεν ότι ου μόνον Ηπειρωτικόν αλλά Πανελλήνιον υπάρχει' εδημοσίευσε ό τέ Πολίτης εις το περιοδικόν καί ο μακαρίτης Μηλιαράκης . Αλλά το όνομα του Κάστρου και η θέσις , εν ή έκειτο διαμφισβητείτο , διότι εγώ υπέθετον ότι εις Δερόπολιν έκειτο , οι δε εις Πελοπόννησον.
**********************
**********************
-- Μεταφορά από την καθαρεύουσα στην καθομιλουμένη :
Όταν ήμουν στην πατρίδα το 1860 πήγα στις 20 Ιουλίου στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία , όπου γινόταν πανηγύρι , στο οποίο συγκεντρωνόταν όλοι οι χωρικοί από τα γύρω χωριά με τις γυναίκες και τα παιδιά τους , τα ψητά αρνιά και το κρασί ήταν σε αφθονία , χοροί και τραγούδια πάρα πολλά , εκείνο που μου εκίνησε την περιέργεια , ήταν ότι αυτοί που χόρευαν τραγουδούσαν όλοι μαζί το τραγούδι της "Ωραίας Κόρης" και ειδικά αυτός ο χορός ονομαζόταν "Χορός Δεροπολίτικος" πηδηχτός , γιατί σε κάθε στίχο του τραγουδιού , ο οποίος επαναλαμβανόταν δύο φορές , πήδαγαν με ρυθμό όλοι άντρες και γυναίκες.Οι άντρες με τις γυναίκες ήταν σε δύο σειρές συνδεμένες μεταξύ τους κρατώντας τα ζωνάρια με τα χέρια και αποτελούσαν έτσι μια ομάδα των ανδρών και μια των γυναικών , μαζί δε οι δύο ομάδες πότε ήταν σε κυκλικό χορό , πότε έσπαζαν τον κύκλο και αποτελούσαν δυο κάθετες γραμμές εξακολουθώντας να χορεύουν . Εκπληκτικό θέαμα . Έγραψα το τραγούδι και το φύλαγα . Όταν ήρθα στην Ελλάδα το δημοσίευσα στην "Πανδώρα" (άν θυμάμαι καλά) , σαν αποκλειστικά Ηπειρώτικο τραγούδι , αλλά ο φίλος μου κ. Ν.Γ.Πολίτης μου ανακοίνωσε ότι δεν είναι μόνο Ηπειρώτικο αλλά Πανελλήνιο , το είχαν δημοσιεύσει στο περιοδικό ο Πολίτης και ο μακαρίτης Μηλιαράκης. Αλλά το όνομα του Κάστρου και η θέση που βρήσκονταν αμφισβητούνται , γιατί εγώ υπέθετα ότι είναι στη Δερόπολη και αυτοί στην Πελοπόννησο.
*******************
*******************
Σημειώσεις δικές μου.
====================
** "Χορός Δεροπολίτικος" ονομάζεται από τις γειτονικές στην Δερόπολη και την περιοχή Αργυροκάστρου περιοχές ο σκοπός "Ζαγορίσιο" ή "Παλιά Ζαγόρια" (valle Dropolle) . Ίσως ο μουσικός σκοπός του τραγουδιού της "Ωριάς" να είναι αυτός , ο οποίος και εντυπωσιακός και πηδηχτός , όπως αναφέρει ο Α.Πετρίδης , είναι στην εκτελεσή του . Δυστυχώς το τραγούδι αυτό δεν έχει διασωθεί από τους μετέπειτα όπως και ο όρος "Χορός Δεροπολίτικος" .
** "...αυτοί που χόρευαν τραγουδούσαν όλοι ..." :
- Στην Δερόπολη έως την δεκαετία του 1930 περίπου , γλέντια και γάμοι γινόταν χωρίς την συνοδεία μουσικών οργάνων ... τραγουδούσαν όλοι . Ο καθένας είχε το τραγούδι του κι εκεί ήταν η επιτυχία όλη του χορού του ανάλογα με το "μέγεθος" του "σογιού" (συγγενών) και των φίλων..... Έως τις αρχές της δεκαετίας του 1980 γινόταν πολλά γλέντια χωρίς όργανα , αλλά και το 1991 στα πανηγύρια τα 2-3 πρώτα τραγούδια (του Παπά και κάποια άλλα...) τραγουδιόταν και χορεύονταν χωρίς όργανα...
** "... κάθε στίχος επαναλαμβανόταν δυό φορές ..." ~~ "... οι άνδρες με τις γυναίκες ήταν σε δυο σειρές συνδεδεμένες μεταξύ τους κρατόντας τα ζωνάρια με τα χέρια ... " :
-- Το τραγούδι το "έπαιρναν" πρώτα οι άνδρες . Μεσολαβούσε ο "κλώστης" , καλός τραγουδιστής και "τίμιος" άνδρας , ο οποίος συνέδεε τις χορευτικές ομάδες των ανδρών και των γυναικών κρατώντας τον η πρώτη γυναίκα από το ζωνάρι του (αργότερα με μαντήλι). Αυτός ανάλογα με το "γύρισμα του τραγουδιού θα έλεγε το μακρόσυρτο "ε" ή "ο" ή "α" και τον στίχο θα τον επαναλάμβαναν οι γυναίκες. Στους Γεωργουτσάτες (όπου εξελίσσεται η ιστορία) τελευταίος και για πολλα χρόνια "κλώστης" ήταν ο Θοδωρής Μήτσης , ο οποίος άφησε και καλή μνήμη.
** "... πότε έσπαζαν τον κύκλο και αποτελούσαν δυό κάθετες γραμμές εξακολουθόντας να χορεύουν ... " :
-- Το μόνο που μπορώ να υποθέσω είναι ότι δημιουργόταν δύο κύκλοι όπως σε πολλά βλαχοχώρια της Ηπείρου με τους άντρες στον εξωτερικό κύκλο και τις γυναίκες στον εσωτερικό ... πράγμα που δεν έχει διασωθεί ούτε μνημονεύεται ...
==========================
==========================
** Από την συλλογή Γρηγόρη Ν.Κατσαλίδα.
ΤΕΛΟΣ
φίλ.Π.γ.
"λάχανα μαζέματα" ("λ.μ.").
Ιωάννινα 3ος 2017
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου