.JPG)
ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΔΕΡΟΠΟΛΗΣ
- " Ένας ύμνος"
Από την Λένα Γιωβάννη - Γκίκα 1993.
Το άρθρο της φιλολόγου Λένας Γιωβάννη Γκίκα " ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΔΕΡΟΠΟΛΗΣ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ " δημοσιεύτηκε στην περιοδική έκδοση του Σοροπτιμιστικού Ομίλου Ελλάδας τον Ιούνιο του 1993 - τεύχος 24.
Είχε προηγηθεί επιτόπια έρευνα και συγκεκριμένες προτάσεις είχαν παρουσιαστεί από την ίδια στον Μακαριότατο Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας ( τότε Πατριαρχικό Έξαρχο στην Αλβανία ) Κ.Κ. Αναστάσιο . Ήταν Κυριακή της Τυρινής του 1992 στον Ναό του Αγίου Γεωργίου Γεωργουτσατών Δερόπολης.
Αποτέλεσμα των ερευνών της ήταν και το άρθρο αυτό , που αποτελεί ύμνο και συνοπτική διαδρομή στην ιστορία και τον ρόλο που διαδραμάτισαν τα Μοναστήρια των πατρογονικών εστιών της . Σκοπός της δημοσίευσης ήταν η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για την διάσωση ή συντήρηση των μνημείων αυτών. Δυστυχώς η μοίρα των περισσότερων από αυτά τα μνημεία μετά από 30 περίπου χρόνια επαφίεται στην ευαισθησία και φροντίδα των ντόπιων κοινοτήτων ...
Κυριακή της Τυρινής του 1992 στον Ναό του Αγίου Γεωργίου Γεωργουτσατών Δερόπολης. Η Λένα Γιωβάννη Γκίκα μαζί με τον σύζυγό της Απόστολο Γκίκα παρουσιάζουν στον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας κ.κ.Αναστάσιο προτάσεις για τα Μοναστήρια της Δερόπολης
==========================
==========================
.JPG)
Για την αντιγραφή φίλ.Π.γ.
Ιωάννινα 5ος / 2022.
~~ Μια βάπτιση ΣΤΟΝ ΑΗ-ΛΙΑ ΤΗΣ ΖΙΤΣΑΣ 1952
 | |
| Το Μοναστήρι του Αη Λιά στη Ζίτσα ( Ζωγραφική Κ.Μαλάμος). |
 |
 |
| Τρίτη 26 Αυγούστου 1952 |
 | ||
| Εφημερίδα ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΝ ΜΕΛΛΟΝ 2ος 1980. |
"λ.μ."
Για την αντιγραφή φίλ.Π.γ.
Ιωάννινα 9/11ου/2021.
Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός στην Δερόπολη
Φίλιππος Π.Γιωβάννης
· Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός , ο «ΠατροΚοσμάς» του λαού μας, γεννήθηκε στο Μεγάλο Δένδρο της Αιτωλίας το 1714 από ευσεβείς γονείς που κατάγονταν από τα Γραμμενοχώρια των Ιωαννίνων. Μέχρι τα τριάντα χρόνια του, όπως λέει ο ίδιος, «περπάτησα τόπους πολλούς, κάστρα, χώρες και χωριά … και περισσότερον εκάθησα εις Άγιον Όρος δεκαεφτά χρόνους …» όπου έλαβε το μοναχικό σχήμα σε ηλικία 44 ετών.
Το 1760 πήγε στην Κωνσταντινούπολη και «παρακινούμενος από τον Παναγιώτατον Οικουμενικόν Πατριάρχην Κυρ Σωφρόνιον και λαμβάνοντας τας αγίας του ευχάς εβγήκα και περιπατώ από τόπον εις τόπον και από χώραν εις χώραν και διδάσκω τους αδελφούς τους χριστιανούς». Ο Πατριάρχης Σωφρόνιος είχε διαδεχτεί τον Δελβινιώτη Οικουμενικό Πατριάρχη Σεραφείμ τον Β’, ένθερμο υποστηρικτή των Ελληνικών γραμμάτων και στην εποχή του είχαν ιδρυθεί στην Ήπειρο σχολεία που ακτινοβολούσαν στο Πανελλήνιο. Την ίδια εποχή στα όρια της σημερινής Μητρόπολης Αργυροκάστρου ήταν οι αντάξιοι για την εποχή τους Επίσκοποι. ο Δρυϊνουπόλεως Δοσίθεος (1760-1795), ο Χειμάρρας και Δελβίνου Ιωαννίκιος (1755-1795) και ο Παραμυθίας Παϊσιος (1758-;), οι οποίοι έχτισαν και ανακαίνισαν στις περιοχές τους εκκλησίες, μοναστήρια και σχολεία.
Ο Άγιος Κοσμάς, επί δεκαέξι περίπου χρόνια, περπάτησε σχεδόν όλη τον ελλαδικό χώρο και ιδιαίτερα την Ήπειρο «αποζών εξ ελεημοσύνης, πιστεύων δε και διδάσκων ότι δια των σχολείων ου μόνον η θρησκεία στερεούτε αλλά και το εθνικόν αίσθημα εκκαίεται». Σε επιστολή του προς τον αδελφό του Χρύσανθο ιερομόναχο καταγράφει το έργο του στις τρείς ιεραποστολικές του περιοδείες : «Έως τράκοντα επαρχίας περιήλθον . δέκα σχολεία Ελληνικά εποίησα, διακόσια δια τα κοινά γράμματα, του Κυρίου συνεργούντος …».
Στις τρείς από τις τέσσερες περιοδείες του, πέρασε από τις περιοχές Δελβίνου - Χειμάρρας το 1775 και Δερόπολης το 1777 και το 1779 , δίδαξε σε πολλά χωριά και προέτρεψε όπου υπήρχε πόθος και δυνατότητα να γίνουν σχολεία. Η μνήμη του είναι χαραγμένη ως τις ημέρες μας στο λαό των περιοχών αυτών. Δείχνουν στα χωριά δρόμους που πέρασε, δέντρα και «λιθάρια» που ακούμπησε να ξεκουραστεί, μέρη που στάθηκε και δίδαξε… Οι κάτοικοι «σημάδεψαν» τα μέρη αυτά από τον καιρό του μαρτυρίου του με εικονίσματα στην μνήμη του και με κάθε ευκαιρία ακούγονται οι εκφράσεις : «όπως είπε κι ο Αγιο Κοσμάς» ή «το ‘πε κι ο Αγιο Κοσμάς» …..
Στον «κώδικα» του ναού της Παναγίας (Μουρτίλας) του Δελβίνου γράφει : «Έτος 1775.Κατά δε τα χίλια επτά … πέντε του έτους αρχιερατεύοντος …. ήλθεν εις την επαρχίαν μας … Εβγήκεν ο καλός Ιωαννίκιος και τον εδέχθη με μεγίστην χαράν και [αγαλ]λίασιν κατά τον πόθον του και εκ …μετ’ αυτού εις την επισκοπήν»….. Για τρείς μέρες κήρυξε στους κατοίκους του Δελβίνου και μαζί με τον Επίσκοπο Ιωαννίκιο «σχεδόν επάτησαν όλα τα χωριά της επαρχίας» μέχρι του Δρυμάδες της Χειμάρρας. Σε αυτή του την περιοδεία φρόντισε για την αναδιοργάνωση των δύο σχολείων της Δρόβιανης και στην επόμενη του 1779 ενοποίησε τις δύο σχολές με σκοπό να εξυπηρετήσουν όλη την περιοχή και προέτρεψε τους κατοίκους της Δρόβιανης να ενεργήσουν για σύσταση απλού σχολείου στον «Επάνω Μαχαλά». Στην περιοδεία του 1775 με προτροπή του συστάθηκε στο μοναστήρι του Διβροβουνίου «ανώτερη σχολή της αρχαίας διαλέκτου και των επιστημών» για την κατάρτιση και την μόρφωση του διδακτικού προσωπικού των νεοϊδρυθέντων σχολείων. Άφησε επιστολές στους κατοίκου του Χάλιου και της Χειμάρας με θέμα την δημιουργία σχολείων ….
Κατά την περιοδεία αυτή του 1775 επισκέφτηκε στη Δερόπολη το μοναστήρι της Πέπελης και το χωριό Βόδριστα προερχόμενος από το χωριό Λεσινίτσα του Δελβίνου.
*****************
= Α’ =
Ο Άγιος Κοσμάς στην Δερόπολη
Ο Άγιος Κοσμάς επισκέφθηκε την Δερόπολη το 1775 , το 1777 και το 1779. Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε ακριβείς ημερομηνίες για να μπορέσουμε να τον ‘’ακολουθήσουμε’’ στις πορείες του. Είναι γνωστές μόνο οι προφορικές παραδόσεις των χωριών που πέρασε και ελάχιστες σημειώσεις – ενθυμήσεις σε εκκλησιαστικά βιβλία.
· Στους Ζερβάτες πέρασε δύο φορές έξω από το χωριό γιατί την εποχή εκείνη βρισκόταν εκεί οι αγάδες και οι φοροεισπράκτορες με τους οπλοφόρους ακολούθους τους. Από αυτό υποθέτουμε ότι ήταν εποχή της συγκομιδής των σπαρτών (γεννημάτων) περίπου τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο. Σε σημείωση σε εκκλησιαστικό βιβλίο της Μονής Δούβιανης αναφέρεται η ημερομηνία ‘’ 28 Ιουνίου 1777 ‘’ , αλλά δεν είναι σίγουρο αν αυτή είναι η ημέρα που κήρυξε στο χωριό ή αν είναι η η ημέρα που γράφτηκε η σημείωση. Στα Ιωάννινα κήρυξε στις αρχές Αυγούστου 1779 λίγες ημέρες πριν το μαρτύριό του. Από αυτά τα λίγα μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι πορείες του ήταν Μάιο μέχρι Αύγουστο δηλαδή τους καλοκαιρινούς μήνες.
* Οι δρόμοι που πέρασε δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με το σημερινό οδικό δίκτυο . Τους χρόνους εκείνους ο κεντρικός δημόσιος δρόμος που ξεκινούσε από τα Ιωάννινα (διοικητικό κέντρο τότε) προς το Αργυρόκαστρο και το λιμάνι – «Σκάλωμα» των Αγίων Σαράντα, ήταν το «μεγάλο δερβένι» , που στην περιοχή της Δερόπολης ερχόμενο από την Βοστίνα (Πωγωνιανή) περνούσε ανάμεσα από Αργυροχώρι και Ραντάτες , στα «χάνια της Επισκοπής» και στη συνέχεια διακλαδώνονταν προς Αργυρόκαστρο περνώντας κάτω από τα χωριά της «Ρίζας» (Δερόπολης) , το Λιμπόχοβο και το «γιοφύρι της Κυράς» και προς Δέλβινο και Αγ.Σαράντα περνώντας από τον κάμπο, το «γιοφύρι της Γλύνας» (Γράψης) και την βόρεια πλευρά του «μεγάλου λάκκου» - «πέρασμα Μουζίνας». Το σημερινό οδικό δίκτυο (Κακαβιάς) χαράχτηκε το 1887-90 από τον Οθωμανικό στρατό, το 1917 από τον Γαλλικό στρατό με κατεύθυνση Αγ.Σαράντα – Κορυτσά και βελτιώθηκε το 1939 από τον Ιταλικό στρατό κατοχής. Έως τότε τα χωριά της ορεινής Άνω Δερόπολης συνδέονταν μεταξύ τους από μονοπάτια και περάσματα και η επικοινωνία τους με το Πωγώνι ήταν από την πλαγιά των Ζωναρίων από την «μικρή και μεγάλη σκάλα». Τα υπόλοιπα χωριά από Βόδριστα ως και την Κολορτσή εκτός από τα μονοπάτια του βουνού είχαν και μεγαλύτερο πέρασμα στους πρόποδες του Πλατυβουνίου ,παράλληλο με τους «σερτούς» (πηγάδια) των χωριών σε μια νοητή ευθεία κατά μήκος του κάμπου.
Αυτά τα μονοπάτια ακολούθησε ο Άγιος Κοσμάς συνοδευόμενος από τους «μαθητές» του , μια μικρή ομάδα μοναχών και ιερομονάχων , που ο καθένας είχε την αποστολή του … Άλλοι προπορεύονταν για να προετοιμάσουν την υποδοχή του στα χωριά ή τις πόλεις που θα πήγαινε ( άδεια από τις Οθωμανικές αρχές στις πόλεις, ενημέρωση των Δημογερόντων στα χωριά , εξεύρεση τόπου που θα φιλοξενούνταν και θα κατέλυαν, πληροφορίες για την μορφωτική και οικονομική κατάσταση των κατοίκων, προβλήματα και ιδιαιτερότητες …). Άλλοι έμεναν πίσω όπου χρειάζονταν για να συμβουλεύσουν και να πραγματοποιήσουν τις προτροπές του για σχολεία … Οι Ιερομόναχοι εξομολογούσαν και λειτουργούσαν … Κάποιοι έγραφαν το κήρυγμά του και πολλές φορές άφηναν στους γραμματισμένους του χωριού ένα αντίτυπο ή σημειώσεις με τις «προφητείες» του … Δεν γνωρίζουμε τον αριθμό τους ούτε τα ονόματά τους . Όταν τον συνέλαβαν στο Μπεράτι συνέλαβαν και 5 «μαθητές» του , που οι αρχές τους περιόρισαν – έκλεισαν στο Μοναστήρι της Αρδενίτσας για ένα περίπου χρόνο . Από εκεί ένας από αυτούς που ονομάζονταν Αναγνώστης Γεώργιος Ζήκου Μπιστρέκης έγραψε επιστολή προς τους χριστιανούς του τόπου για βοήθεια ….
Να υποθέσουμε ότι σύμφωνα με τα έθιμα του τόπου , τον υποδέχονταν και τον προϋπαντούσαν δημογέροντες και κάτοικοι των χωριών και οπωσδήποτε πρόσταζαν χωριανούς οδηγούς – γνώστες των μονοπατιών για να του δείξουν τον δρόμο .
· Σε αυτές τις πορείες του απέφευγε προκλήσεις και συναπαντήματα με αλλόθρησκους και ίσως είναι αυτός ο λόγος που απέφυγε να επισκεφτεί τα χωριά της «Ρίζας Δερόπολης» , τα οποία βρίσκονται πολύ κοντά στον κεντρικό δρόμο – «μεγάλο δερβένι» , συνορεύουν με τα μουσουλμανικά χωριά Χρυσόδολη, Νεμπράβιστα και Λιμπόχοβο , στην περιοχή τους υπήρχαν «τσιφλίκια» και την εποχή των περασμάτων του βρίσκονταν εκεί οι «αγάδες» με τα «τσιράκια» τους. Οι κάτοικοι αυτών των χωριών ειδοποιημένοι για τις επισκέψεις του πήγαν να τον ακούσουν , να τον συμβουλευτούν και να πάρουν την ευλογία του στα πλησιέστερα χωριά.
Στη δυτική πλευρά της Δερόπολης (όπως είναι σήμερα στα όρια της Αλβανικής επικράτειας) , στους πρόποδες της Μουργκάνας και του Πλατυβουνίου βρίσκονταν την εποχή του Αγ. Κοσμά 26 χωριά . Στα περισσότερα από αυτά γνωρίζουμε από παραδόσεις ότι πέρασε το 1777 .Γνωρίζουμε επίσης ότι βρέθηκε το 1775 και το 1779 στη Μονή Πέπελης και στην Βόδριστα από όπου κατευθύνθηκε προς την Μονή Δρυάνου και την Δρόβιανη , προερχόμενος και τις δύο φορές από την Λεσινίτσα του Δελβίνου, το οροπέδιο «Πουλιτσά» και το χωριό Κρά. Από την παράδοση του χωριού Λόγγος γνωρίζουμε ότι βρέθηκε στην Άνω Δερόπολη προερχόμενος από την Καστάνιανη (Καστανή) Πωγωνίου, την οποία επισκέφτηκε δύο φορές, από τον δρόμο – μονοπάτι πού ονομάζετε «μεγάλη σκάλα» στην περιοχή της Μονής Ζωναρίων. Άλλες «είσοδοι» του Αγίου στην Δερόπολη δεν αναφέρονται.
Ο μόνος δρόμος για εμάς να τον ‘’ακολουθήσουμε’’ στην πορεία του στη Δερόπολη είναι να ξεκινήσουμε από το νοτιότερο χωριό της την Κοσσοβίτσα έως το πιο βορεινό που τα χρόνια εκείνα ήταν η Κολορτσή έξω από το Αργυρόκαστρο.
Στο ακριτικό και μοιρασμένο ανάμεσα σε Ελλάδα και Αλβανία χωριό Κοσσοβίτσα της ορεινής Άνω Δερόπολης , επάνω στην συνοριακή γραμμή είναι κτισμένο εικόνισμα αφιερωμένο στον Άγιο Κοσμά , γιατί στην τοποθεσία αυτή κήρυξε και σύμφωνα με την τοπική παράδοση προφήτεψε ότι «ο τόπος θα χωριστεί μια μέρα με ένα σύρμα …»* . Το εικόνισμα το έκτισε κάποιος από την οικογένεια Καλυβά , που αργότερα σκορπίστηκε σε πολλά χωριά της Δερόπολης και φέρνει την ονομασία «το ‘κόνισμα του Καλυβά».
( * Τα Αχούρια της
Κοσοβίτσας, αποτέλεσαν μετά τη χάραξη των συνόρων ξεχωριστό χωριό με
την ονομασία Βατσουνιά.
Σήμερα, από την εκκλησία του χωριού, ονομάζονται Αγία Μαρίνα.
Από τα Αχούρια λοιπόν, ξεκινούσε ένα μονοπάτι (που
σε κάποια σημεία ήταν λιθόστρωτος δρόμος-καλντερίμι) που κατέληγε στην πλούσια
μονή Μακραλέξη στις πλαγιές της Μουργκάνας. Στην ουσία ήταν τμήμα του βασικού δρόμου που ένωνε τη Σωτήρα με τη Λίστα. Ο δρόμος αυτός συνέχιζε και μέσω του Λειά του
Μπαμπουριού και του Τσαμαντά, κατέληγε (κυκλώνοντας το βουνό), ξανά στη Σωτήρα.
*(Από το Blog "LA BASTIA"). Πιθανόν
από τον δρόμο αυτό να πέρασε ο Άγιος Κοσμάς για να επισκεφτεί τα χωριά
Κοσσοβίτσα και Σωτήρα κατά την περιοδεία
του στους Φιλιάτες και τα χωριά της περιοχής ).
Στους πρόποδες του όρους Μουργκάνα και στη βάση μιας απότομης χαράδρας βρίσκετε το αρχοντοχώρι Σωτήρα με τους πολυταξιδεμένους «κυρατζήδες» και αγωγιάτες. Η Σωτήρα είχε σχολείο από τα μέσα του 18ου αιώνα και ο Άγιος το είχε πληροφορηθεί αυτό. Αφού πέρασε από την Κοσσοβίτσα, μας πληροφορεί ο Κοσσοβιτσινός Χρήστος Κάτσης, προχώρησε προς την Σωτήρα, όπου τον περίμεναν καλύτερα. Φεύγοντας τους άφησε την ευχή του: «Τη ευχή μου να 'χετε» … «από τότε όλα τα γύρο χωριά ζηλεύουν την Σωτήρα».
Από την Κοσσοβίτσα έως το Μοναστήρι και το χωριό της Πέπελης , σε δασωμένες χαράδρες και πλαγιές βρίσκονται τα χωριά Σωτήρα, Λόγγος, Κακογοραντζή (σήμερα Κρυονέρι), Λοβίνα (και Λυκομίλι σήμερα), Σελιό και Κλεισάρι. Σε όλη αυτή την διαδρομή πέρασε ο Άγιος από τα δύσβατα μονοπάτια του βουνού και οι κάτοικοί τους ειδοποιημένοι πήγαιναν να πάρουν την ευλογία του και τις συμβουλές του … ίσως κάποιοι να τον ακολούθησαν και ως το Μοναστήρι της Πέπελης … Στη διαδρομή αυτή γνωρίζουμε τρείς στάσεις του. Οι δύο σύντομες για να ξεκουραστεί και να μιλήσει με τους κατοίκους : Η μία ανάμεσα από Σωτήρα και Κακογοραντζή (κοντά στο χωριό αυτό) όπου ‘’σημαδεύτηκε’’ ο τόπος με εικόνισμα από τότε, αλλά και μετά τον ‘’διωγμό’’ των εκκλησιών (1991) με δωρεά του Θεοφάνη Αθ. Κολόση. Η άλλη στα βόρεια του χωριού Κλεισάρι «στο δρόμο προς τη ‘’σουβριά’’ …. υπάρχει εικόνισμα» … Η παράδοση αναφέρει ότι στο σημείο αυτό ξεκουράστηκε ο Πάτρο – Κοσμάς, καθώς βάδιζε προς το Βοδίνο και την Βόδριστα. Χτίστηκε το έτος 2006 από τον χωριανό Θεοφάνη Σπ.Τσόκα» , όπως γράφει ο Γιώργος Θ. Μήτσης στο λεύκωμά του για τα εικονίσματα και τις εκκλησίες της Άνω Δερόπολης.
Πριν βρεθεί στα όρια του Κλεισαριού πέρασε από το χωριό Σελιό όπου του έγινε υποδοχή από τους κατοίκους. Μίλησε στο μεσοχώρι, στο κέντρο του χωριού στην τοποθεσία «χοροστάσι» κι εκεί υπάρχει εικόνισμα στον τόπο που κάθισε . Εικόνισμα υπήρχε από παλιά και «πιο πέρα από το Εκκλησάκι της Παναγιάς …. Στη στροφή του μικρού λόφου στη θέση όπου κατά την παράδοση , κάθισε ο Άγιος Κοσμάς, για να ξεκουραστεί μετά τη διδαχή που έκανε στο Μεσοχώρι του Σελιού. Στη θέση τούτη , χειμώνα καλοκαίρι, βγαίνει μια αρωματική μυρουδιά που σκορπίζεται γύρω και την αναπνέει με ευχαρίστηση ο διαβάτης.» περιγράφει ο Δημοσθένης Αριστ. Νάτσης στην αναφορά του για τα χωριά Κλεισάρι και Σελιό το 1980.
Σε ενθύμηση γραμμένη από τον ιερέα του χωριού το 1780 στα παράφυλλα του Ευαγγελίου της εκκλησίας του Αγ.Αθανασίου , αναφέρετε ότι ο Άγιος Κοσμάς πέρασε από το Σελιό δύο φορές το 1777 και το 1779, πιθανόν τη δεύτερη φορά προερχόμενος από το Μοναστήρι της Πέπελης . Γράφει η ενθύμηση :
« Ετούτο το ηερόν εβαγγεληον από το σεληο του αγηου αθανασίου’ ενετη 1776 (1756;) εγενηθην εγο ο π(απα) Ζήσης ιουνίου 1 και ετη 1777 εδιάβη ο κοσμας το πρότον’ επαντρεύτηκα εγω εν ετη 1778 και παλιν ηρθε ο κοσμας το δευτερον και αδιδάξε την χοραν και εστησε θρονον* και σταβρον εν ετη 1780 δεκεμβρηου 17».
*’’Θρόνο’’ ονόμαζαν το σκαμνί όπου ανέβαινε και μιλούσε και ‘’ Σταυρό’’ έστηνε στους τόπους που μιλούσε σαν ευλογία και ενθύμιο.
Στην περιοχή της Άνω Δερόπολης υπάρχουν τρία μοναστήρια . Η Παναγιά της Κοσσοβίτσας , το μοναστήρι των ‘’Ζωναρίων’’ ή ‘’Κακιωμένου’’ και το ξακουσμένο για την κοινωνική και μορφωτική προσφορά του πέρα από τα όρια της Δερόπολης και όλης της Μητροπολιτικής περιφέρειας, μοναστήρι της Αγίας Τριάδας της Πέπελης.
Το μοναστήρι της Πέπελης το επισκέφτηκε ο Άγιος Κοσμάς τρείς φορές, το 1775 , το 1777 και το 1779. Το 1777 βρέθηκε εκεί στο πέρασμά του στα χωριά της Δερόπολης . Το 1775 και το 1779 προερχόμενος από την περιοχή του Δελβίνου και συγκεκριμένα από το χωριό Λεσινίτσα όπου και η Μονή Γερμανού με το σχολείο της από τα χρόνια του Δεσποτάτου .
Το μοναστήρι της Πέπελης «λειτουργούσε κάθε μέρα με δυό – τρείς παπάδες. Οι προσκυνητές κάθε μέρα ήταν πάνω από πενήντα. Ξόδευε κάθε τριήμερο ογδόντα οκάδες αλεύρι καλαμποκίσιο, που σημαίνει με το λογαριασμό, το ένα άλλο ένα, εκατόν εξήντα οκάδες ψωμί, δηλαδή πενήντα οκάδες ψωμί την ημέρα…» (Α.Χ.Μαμμόπουλου ‘’ στην Αγία Τριάδα της Πέπελης’’). Οπωσδήποτε με την επίσκεψη του Αγίου θα είχαν ειδοποιηθεί κάτοικοι από τα πλησιέστερα χωριά που δεν είχε επισκεφτεί . Η εκκλησία του μοναστηριού είναι κτισμένη στον τόπο παλαιότερης το 1754 σε ένα μεγάλο πλάτωμα περιτριγυρισμένο τότε από συγκροτήματα κελιών , τράπεζας , σχολείου , χώρους φιλοξενίας , φρενοκομείου, βρεφοκομείου … Εκεί στο νοτιοανατολικό άκρο της εκκλησίας ακούμπησε τον «θρόνο» - σκαμνί του και δίδαξε τους συγκεντρωμένους χριστιανούς τις αλήθειες της χριστιανικής πίστης. Στην πρώτη από τις επισκέψεις του εκεί (1775) είπε και τις παρηγορητικές και συμβουλευτικές ‘’ προφητείες’’ του … (θα αναφερθούμε για αυτές στο = Β’ = κεφάλαιο).** Στις προφητείες αυτές αναφέρονται χωριά και τοποθεσίες που προϋποθέτουν γνώση της «γεωγραφίας» της περιοχής , πράγμα που εντυπωσιάζει … Επίσης αναφέρετε ότι σε πολλές από αυτές τις τοποθεσίες θα σωθεί κόσμος σε δύσκολους καιρούς … Όταν έγινε «η μεγάλη φυγή» την πρωτοχρονιά του 1991 πολλοί ήταν αυτοί που τις θυμήθηκαν και μιλούσαν για εκπλήρωσή τους (!)…
Σε ανάμνηση αυτών των επισκέψεων , μετά το μαρτύριό του, τοποθετήθηκε πέτρινος σκαλιστός Σταυρός στο σημείο που στάθηκε να μιλήσει και πίσω του, στην νοτιοανατολική γωνία της εκκλησίας, τοιχογραφήθηκε η αγιασμένη μορφή του. Τα δύο αυτά αναμνηστικά διατηρήθηκαν έως τα χρόνια της Γερμανικής κατοχής όταν οι κατακτητές έκαψαν το κτιριακό συγκρότημα της μονής. Το 1991 σώζονταν ίχνη από την τοιχογραφία αυτή και με τον καθαρισμό του χώρου βρέθηκε και ο πέτρινος Σταυρός. Από το 2000 και μετά με πρωτοβουλία Άνω Δεροπολίτικων συλλόγων και τις ευλογίες την Μητρόπολης Αργυροκάστρου κατασκευάστηκε στον τόπο αυτό στέγαστρο σε παραδοσιακό ρυθμό και τοποθετήθηκε ο ίδιος πέτρινος Σταυρός στο σημείο που ήταν αρχικά. Το 2020 με πρωτοβουλία της Μητρόπολης Αργυροκάστρου και την συμβολή του ΠανωΔροπολίτη ζωγράφου Γιώργου Θεοφ. Μήτση, στον τόπο της παλιάς τοιχογραφίας τοποθετήθηκε νεώτερη ‘’σύνθεση’’, που παριστάνει τον Άγιο να κηρύττει στον λαό της Δερόπολης.
Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος Πέπελης.
Στην πορεία του το 1775 και το 1779 προς και από το μοναστήρι της Πέπελης πέρασε από το χωριό Βοδίνο . Όπως μας πληροφορεί ο διδάσκαλος Βασίλης Λαχανάς «έξω από το χωριό στο μονοπάτι που ονομάζετε ‘’στενά’’ , όταν περνάμε σε κάποια σημεία μοσχοβολάει ο τόπος και λένε οι περαστικοί ότι ‘’εδώ κάθισε ο Άγιος Κοσμάς και άφησε μοσχοβολιά’’».
Μετά την οριστική χάραξη των ελληνοαλβανικών συνόρων το 1921 στην τοποθεσία που βρίσκετε ανάμεσα από την ορεινή και πεδινή Άνω Δερόπολη και ονομάζετε Βρυσερά, δημιουργήθηκε αρχικά από το Αλβανικό κράτος και αργότερα από τον ιταλικό στρατό κατοχής, πολιτικό και στρατιωτικό κέντρο, το οποίο στα χρόνια της δικτατορίας (1944-91) εξελίχτηκε σε κωμόπολη – διοικητικό κέντρο της Άνω Δερόπολης . Φυσικό ήταν να μην υπήρχε μέριμνα για κτίσιμο εκκλησίας από το ‘’αθεϊστικό’’ καθεστώς. Με την πτώση της δικτατορίας το 1991 και μετά την τοποθέτηση του Πατριαρχικού Εξάρχου κ.κ..Αναστασίου στην Αλβανία, συστάθηκε ενορία και στο κέντρο του χωριού κτίστηκε μεγαλοπρεπής τρίκλιτη βασιλική με χαγιάτι και καμπαναριό προς τιμή του Αγίου Κοσμά
Στην κάθοδο από την Λεσινίτσα και το ορεινό Δεροπολίτικο χωριό Κρά προς τα βόρεια αρχίζει η πεδινή Δερόπολη με πρώτο το χωριό Βόδριστα .
Ο Ν.Γ.Μυστακίδης αναφέρει ότι πέρασε ο Άγιος Κοσμάς από την θέση ‘’πετσαλούδα’’ της Βόδριστας κατευθυνόμενος για το χωριό Μπουλιαράτι. Ο Ηλίας Χ. Μπάρκας στο βιβλίο του ‘’Η ιστορία της Βόδριστας’’ γράφει για την επίσκεψη αυτή : «Ο Πατήρ Κοσμάς επισκέφτηκε τα μέρη μας (το χωριό μας μάλιστα δύο φορές) μέσα σε μικρή περίοδο, το 1773 (*1775) και το 1777. Την πρώτη φορά ήρθε στην Μπόντριστα από την Λεσινίτσα και του Κρά, συνοδευόμενος από ανθρώπους αυτών των χωριών. Κάθισε και κήρυξε έξω από την εκκλησία, εκεί που είναι το εικόνισμά του. Από το χωριό μας πήγε στη μονή Ντριάνου. Την δεύτερη φορά, όπως έλεγαν οι παλιότεροι, καθώς ερχόταν από την Πετσαλούδα κάθισε να ξεκουραστεί κάτω από τον Προφήτη Ηλία, στο δρόμο που περνάει τώρα δυτικά του Αϊ Λιά προς τη λίμνη. Οι πρόγονοί μας έλεγαν πως το μέρος εκείνο που κάθισε ο Άγιος, ευωδιάζει. Αυτό το έλεγαν και για άλλα μέρη. Μετά πήγε στο Μπουλιαράτι …»
Τα ίδια περίπου γράφει και ο Ελληνοδιδάσκαλος Γιάννης Ανδρούτσος διευκρινίζοντας ότι «πέρασε διδάσκοντας εκ της ‘’Πετσαλούδας’’ του ‘’Κανέστρη’’ θέση ανατολικά της Βόδριστας, δρόμου ο οποίος έρχεται από τα χωριά της Άνω Δερόπολης. Στην θέση αυτή που τον υποδέχτηκαν οι χωριανοί μας χτίστηκε εικόνισμα …».
Πολύ κοντά στη Βόδριστα βρίσκεται το χωριό Μπουλιαράτες. Οι δημογέροντες των Μπουλιαρατών, των Ζερβατών και της Δρόβιανης , συνεπιτρόπευαν στο πλούσιο μοναστήρι του Δρυάνου. Η μονή αυτή από τον 13ο με 14ο αιώνα συντηρούσε οικονομικά το ένα από τα δύο σχολεία της Δρόβιανης στο μετόχι της των Αγίων Αποστόλων. Διακρίνονταν οι Μπουλιαρατινοί για την μόρφωσή τους, που οφείλονταν στη σχέση αυτή (Μπουλιαράτες – Μονή Δρυάνου – Δρόβιανη) και ίσως ο Άγιος Κοσμάς πήγε εκεί με συστάσεις για λειτουργία σχολείου στην κοινότητα αυτή. Κήρυξε στην κεντρική τους πλατεία (πλατεία Τσέτσου) εκεί που είναι κτισμένο το σχολείο και εικόνισμα του Αγίου, που αναγράφετε η χρονολογία 1777. Διηγούνται οι κάτοικοι των γειτονικών με τους Μπουλιαράτες χωριών και της απέναντι ‘’Ρίζας Δερόπολης’’ ότι οι πρόγονοί τους πήγαν εκεί και τον άκουσαν. Ο Δροπολίτης καθηγητής Ν.Παπαδόπουλος από πληροφορίες που είχε συλλέξει την δεκαετία του 1930 λέει : «… εις τους Μπουλιαράταις, του έγινε μεγάλη υποδοχή. Γέροντες, νέοι και γυναίκες, αγρόται και τσιφτσήδες, πιστικοί του χωριού, των μπέηδων και του Μοναστηρίου του Δρυάνου, λαός πολύς από τα γύρω χωριά, την Κακαβιάν, τον Άγιο Νικόλα, το Αργυροχώρι, τους Ζερβάταις και τους Γεωργουτσάταις, κατέβηκαν από τα ψηλώματα και έτρεξαν οπίσω από τον Άγιον εις το μεσοχώρι, πλησίον του σχολείου, δια να ακούσουν την διδαχήν του.».
Από τους Μπουλιαράτες κατάγεται ο δάσκαλος
Γεώργιος Κ. Καλυβόπουλος , ο οποίος είναι ο πρώτος Δεροπολίτης που ασχολήθηκε
με τον Άγιο Κοσμά στον τόπο μας και την συλλογή
προφητειών του. Γράφει ο ίδιος : « Το 1912 υπηρετούσα ως δάσκαλος στη
Βήσσανη. Από την αρχή εκείνου του χρόνου γινόταν πολύς λόγος για τον
Αγιοκοσμά και τις προφητείες του. Ο λαός πίστευε, ότι θα έρθει πιά ο καιρός της
εκπλήρωσής τους ………. Μου γεννήθηκε τότε
η ιδέα να κάμω συλλογή αυτών των προφητειών. Να μαζέψω δηλ. και να καταγράψω
κάθε διάδοση, που κυκλοφορούσε ανάμεσα στους χωρικούς και θεωρούνταν προφητεία
ειπωμένη από τον Άγιο ….. Η συλλογή γινόταν σιγά σιγά και διάρκησε καθόλη την
περίοδο των πολέμων ….. Ύστερα δούλεψα κατά καιρούς το υλικό, που μάζεψα, το
καθάρισα από αντικρουόμενα στοιχεία και το κατάταξα σε μια λογική σειρά …..».
Παραθέτει 61 προφητείες και συνεχίζει : «Το 1936 δημοσιεύσαμε για πρώτη φορά
τις προφητείες στο περιοδικό «Βόρειος Ήπειρος» προσθέτοντας λίγα σχόλια
μόνο….». Δημοσιεύτηκαν πάλι το 1980 στο « Β’ Λεύκωμα ‘’Η ΔΡΟΠΟΛΙΣ’’ – Έκδοσις
της εν Αθήναις Ενώσεως Δροπολιτών ‘’Ο
ΔΡΙΝΟΣ’’, με περισσότερα σχόλια.
Μετά τους Μπουλιαράτες είναι το χωριό Ζερβάτες, στα όρια του οποίου βρίσκετε το μοναστήρι του Δρυάνου. Ο Άγιος Κοσμάς το 1777 και το 1779 πέρασε έξω από το χωριό αυτό, γιατί η εποχή εκείνη ήταν της συγκομιδής (θέρος-αλώνισμα) και στο χωριό ήταν οι αγάδες και οι φοροεισπράκτορες με τους οπλοφόρους υποτακτικούς τους και απέφυγε αυτή την συνάντηση.
Το 1777 πέρασε κάτω από το χωριό, πολύ κοντά στη σημερινή δημόσια οδό, όπου βρίσκονταν το ‘’μέγα πηγάδι’’, από το οποίο υδρεύονταν το χωριό τους θερινούς μήνες. Εκεί κάθισε στον ίσκιο μιας ‘’γκορτσιάς’’ (άγρια αχλαδιά) και συνομίλησε με τους κατοίκους που έτυχε να υδρεύονται εκεί. Σε ανάμνηση της σύντομης αυτής στάσης κτίστηκε εκεί εικόνισμα. Νεώτερες διηγήσεις λένε πως «τα χρόνια της δικτατορίας μεταξύ 1960 – 1970, θέλησαν να ξεριζώσουν την ‘’γκορτσιά’’ αυτή, αλλά μόλις το τρακτέρ πήγε να την τραβήξει χάλασε και έμεινε ακίνητο … Έγινε και μια δεύτερη προσπάθεια χωρίς αποτέλεσμα … Έτσι η ‘’γκορτσιά’’ βρίσκετε εκεί ακόμη ως σημάδι…»
Το 1779 πέρασε πάνω από το χωριό με κατεύθυνση το μοναστήρι του Δρυάνου και την Δρόβιανη. Από όλα τα μέρη που περνούσε ευλογούσε με το σημείο του Σταυρού χωριά και τόπους που έβλεπε από μακριά και δεν τα επισκέπτονταν. Η παράδοση του χωριού Γεωργουτσάτες λέει πως στην πορεία του αυτή προς την Δρόβιανη συναντήθηκε στο βουνό με τους μοναχούς της μονής Προφήτη Ηλία, η οποία συντηρούσε το δεύτερο σχολείο της κάτω Δρόβιανης στο μετόχι της . Από εκεί ψηλά ευλόγησε το χωριό και τον τόπο τους σε βουνό και κάμπο.
Στην πορεία του το 1777, μετά τους Μπουλιαράτες κατευθύνθηκε προς τα βόρεια, σταμάτησε στον λάκκο της Γράψης όπου συνομίλησε με τους κατοίκους του χωριού που βγήκαν να πάρουν την ευλογία του και από εκεί ξεκουράστηκε στα αμπέλια της Φραστανής στο εξωκκλήσι του Αγίου Βασιλείου όπου πήγαν και τον συνάντησαν οι κάτοικοι των χωριών Λιούγκαρης, Φραστανής και Γορίτσας. Τους μίλησε απλά όπως συνήθιζε και ζήτησε πληροφορίες για τους κατοίκους , τις εκκλησίες και το μοναστήρι της Παναγιάς. Με λύπη διαπίστωσε ότι οι κάτοικοι των χωριών αυτών μιλούσαν ένα ιδίωμα ανάμεικτο από αλβανικές και ελληνικές λέξεις. Με την αγάπη που εκδήλωνε με τον τόνο της φωνής του και την ματιά του, τους έκανε συστάσεις για το πώς πρέπει να μιλούν και τους πρότεινε με τα έσοδα του μοναστηριού να φτιάξουν σχολείο. Ο καθηγητής Νίκος Παπαδόπουλος με καταγωγή από την Γορίτσα, όταν ήταν μαθητής στο Πωγωνιανής την δεκαετία του 1930, στις διακοπές του με ανήσυχο πνεύμα ερευνούσε παραδόσεις και ιστορικά του τόπου του. Έτσι διέσωσε μια παλιά παράδοση της Φραστανής, την οποία άκουσε το 1930 από τον 90/χρονο τότε Νικόλα Ρούτση, που λέει : Στην ομιλία του προς τους κατοίκους των χωριών αυτών είπε και τα παρακάτω λόγια : «Εσείς εδώ στα χωριά του κάμπου της όμορφης Δερόπολης ομιλείτε όλοι ελληνικά και καταλαβαίνετε καλά τα λόγια μου, σε όλα τα χωριά που γύρισα μονάχα ελληνικά ήκουσα και τώρα εδώ για πρώτη φορά παραξενεύομε, που ακούω ξένη γλώσσα. Σείς εδώ είσθε οι καλύτεροι χριστιανοί από όσους εγνώρισα, γίνετε τώρα και οι καλύτεροι ρωμιοί, για να ‘χετε την ευλογία του Χριστού μας». Η ευχή αυτή του Αγίου Κοσμά πραγματοποιήθηκε. Τα χωριά αυτά έφτιαξαν σχολεία ελληνικά και οι κάτοικοί τους μετά από δύο γενιές στην μεν Γορίτσα απέβαλαν τελείως τις αλβανικές λέξεις από το γλωσσολόγιό τους, οι δε της Φραστανής και της Λιούγκαρης χρησιμοποιούσαν μόνο τις λέξεις εξωτερικής χρήσης για τον προσδιορισμό τοποθεσιών κ.ά. Τα σχολεία τους και η μόρφωσή τους ήταν πάντα στα ελληνικά και μόνο στα χρόνια της δικτατορίας μεταξύ 1950-’91 επιβλήθηκαν αλβανικά σχολεία. Με την πτώση της δικτατορίας το κυριότερο αίτημά τους ήταν η επανένταξή τους στην ελληνική μειονότητα και το άνοιγμα ελληνικών σχολείων πράγμα που το πέτυχαν.
Αναχωρώντας από τα χωριά αυτά, λένε πως ανέβηκε πάνω σε έναν πολύ μικρό βραχώδη κωνοειδή λοφίσκο που βρίσκετε μεταξύ του κάμπου και του απότομου υψώματος της Γορίτσας από όπου ατενίζεις όλη την Δερόπολη. Από εκεί ευλόγησε όλη την περιοχή κάνοντας το σημείο του Σταυρού στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Σήμερα στην κορυφή του λοφίσκου υψώνετε εικόνισμα στην μνήμη του.
Στην συνέχεια πέρασε κάτω από το χωριό Τεριαχάτες και μετά από μια σύντομη στάση στα Σωφράτικα όπου μίλησε στους κατοίκους, ανηφόρισε για την Δούβιανη.
Στην Δούβιανη φιλοξενήθηκε στο μοναστήρι της , που βρίσκετε πολύ κοντά στο χωριό και συνομίλησε με τους μοναχούς και τους δημογέροντες του χωριού, από τους οποίους πληροφορήθηκε την οικονομική και μορφωτική κατάσταση των κατοίκων. Διαπίστωσε, ότι παρ’ όλο τον πλούτο και την φιλομάθειά τους δεν είχαν οργανωμένο σχολείο. Ζήτησε τότε να καλέσουν την επόμενη μέρα τους κατοίκους σε σύναξη για να τους μιλήσει στη μέση του παλιού χωριού σε ένα πλάτωμα – αλωνάκι που είχε προσέξει κατά την άνοδό του στο μοναστήρι και το ονόμαζαν ‘’ράχη’’.
Τους παλιούς Δουβιανίτες όπου και να τους συναντούσες στην ξενιτειά ή στο χωριό μετά την δικτατορία, μιλούσαν για την επίσκεψη του Αγίου Κοσμά στο χωριό τους σαν να είχε συμβεί στις μέρες τους. Το γεγονός αυτό είχε ‘’σημαδέψει’’ την παράδοση του χωριού και των οικογενειών τους από γενιά σε γενιά … Μιλούσαν για την γλυκύτητα του σεβάσμιου προσώπου του και το ήρεμο της ομιλίας του και του βλέμματος του , ανέφεραν τις συμβουλές που τους έδωσε … «να μείνουν πιστοί στη θρησκεία των πατέρων τους και να μη δειλιάσουν από τα βάσανα και την αρνηθούν, γιατί θα είναι καταραμένοι κι αυτοί και τα παιδιά τους», «να μάθουν τα παιδιά τους γράμματα, αν θέλουν να προκόψουν και να έχουν την ευλογία του Χριστού και της Παναγίας», τους είπε ακόμη «αν δε μπορείτε να βάλετε δάσκαλο να μάθη γράμματα τα παιδιά σας, να κάμη τον δάσκαλο ένας από τους πατέρες του Μοναστηριού σας, κι αν αυτό δεν μπορεί να γίνει, τότε να πληρώσει το Μοναστήρι, που έχει πολλά εισοδήματα, και να βρείτε δάσκαλο το γρηγορότερο, γιατί την άλλη φορά που θα ξαναέρθω στο χωριό σας, αν δεν βρω δάσκαλο, θα ’χετε την κατάρα μου».
Τα λόγια του ‘’έπιασαν τόπο’’ … Εκεί στην σύναξη αυτή οι πατέρες του μοναστηριού προθυμοποιήθηκαν να εκτελέσουν την σύστασή του, οι άντρες αποφάσισαν να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο και την ίδια μέρα φρόντισαν να κάνουν πρόχειρο σχολείο σε ένα από τα κελιά του μοναστηριού το πρώτο μετά την ‘’τράπεζα’’ και τη ‘’στέρα’’ … Το κελί αυτό αργότερα και ως το 1966 που καταστράφηκε ήταν ‘’ο μεγάλος οντάς’’ το ‘’αρχονταρίκι’’ του μοναστηριού.
Διηγούνται ακόμη, ότι «ο Άγιος ευχαριστήθηκε από την προσοχή που έδειξαν στην διδασκαλία τους ευλόγησε και ευχήθηκε ‘’Η Δούβιανη να αυξηθεί και να προκόψει’’».
Στη Δούβιανη δίδαξε ο Άγιος τον Ιούνιο του 1777. Σε ‘’παράφυλλο’’ του Τριωδίου του μοναστηριού που σώζονταν στα πριν το 1940 χρόνια υπήρχαν οι παρακάτω δύο ενθυμήσεις :
«Έτος 1777,Ιουνίου 28, κάνω θύμηση πως γράφω και μαρτυρώ εγώ ο Παπαθανάσης από χωρίον Δοβιανή τον κερό που πέρασε ο καλόγερος Κοσμάς και δίδαξε στο χωριό και μαζώθηκε όλο το χωριό και άκουσε τη διδαχή του, ήταν και οι πατέρες του μοναστηριού Δοβιανής και άκουσαν κι αυτοί τον Κοσμά και τα λόγια του».
«έτος 1780, κάνω θύμηση πως γράφω και μαρτυρώ ο Παπαθανάσης από χορίον Δοβιανή τον καιρό που έπνιξε ο Κούρτ πασάς τον Κοσμά».
ΔΟΥΒΙΑΝΗ : Η τοποθεσία '' Ράχη ''
όπου δίδαξε ο Άγιος Κοσμάς τον Ιούνιο του
1777. (Άνω : Πριν το 1967 . Κάτω : Όπως
είναι σήμερα. Ανακαινίστηκε με την
επιμέλεια της Μητρόπολης Αργυροκάστρου και δαπάνη Ελευθερίας
Γιαννοπούλου - Γιωβάννη).
Στη Δούβιανη παραβρέθηκαν κάτοικοι από το διπλανό χωριό Χάσκοβο, οι οποίοι τον παρεκάλεσαν να περάσει και από το χωριό τους. Από το μονοπάτι πού συνδέει τα δύο χωριά βρέθηκε στην εκκλησία του Χασκόβου στη θέση ‘’προσήλιο’’. Κατά την προφορική παράδοση του χωριού, τον ‘’φίλεψαν’’ (του πρόσφεραν φαγητό) και αφού τους συμβούλεψε, πως όσα άκουσαν στην Δούβιανη ισχύουν και για το χωριό τους , τον ξεπροβόδησαν προσφέροντάς του ένα ‘’φλασκί’’ (ξύλινο παγούρι) με νερό να το έχει για τον δρόμο του.
Προσπέρασε τα χωριά Βάνιστα και Καλογοραντζή ευλογώντας με το σημείο του Σταυρού όπως συνήθιζε . Ανάμεσα από τα δύο χωριά στο μονοπάτι που τα συνδέει, κοντά στην θρυλική πηγή ‘’Σκοτεινή’’ και στα όρια του χωριού Καλογοραντζή, υπάρχει τοποθεσία που ονομάζετε ‘’Σταυρός’’. Λένε πως από εκεί ευλόγησε το χωριό ο Άγιος Κοσμάς και μετά από αυτό οι κάτοικοι έκτισαν τέσσερα εικονίσματα στο χωριό σε βορά, νότο, ανατολή και δύση.
Ευχαριστημένος από την πορεία του στη Δερόπολη όπου άκουγε μόνο την ελληνική γλώσσα και συναντούσε πιστούς χριστιανούς, σταμάτησε στο κεφαλοχώρι Δερβιτσάνη για τις ευχές του και την τελευταία διδαχή στην περιοχή αυτή . Ανηφορίζοντας στη Δερβιτσάνη στάθηκε στο πηγάδι που ονομάζετε «Σερτός του Δούκα» και λίγο πιο πάνω συνομίλησε με κατοίκους του χωριού (ο Βασ. Μ. Διαμάντης –το 1980- αναφέρει , ότι εκεί εκήρυξε) . Εκεί κτίστηκε εικόνισμα στη μνήμη του και η τοποθεσία ονομάστηκε ‘’Σταυρός’’. Διανυκτέρευσε στη Δερβιτσιάνη κατά τη παράδοση στη συνοικία (μαχαλά) ‘’Γκαζιονάρα’’, όπου δείχνουν και το παλιό ‘’κουλόσπιτο’’ που διανυκτέρευσε. Τους κάλεσε να συναχθούν την άλλη μέρα στο εξωκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας (κατά τον Μιχ. Μάσσιο) ή της Αγίας Παρασκευής (κατά τον Ν.Κ.Παπαδόπουλο). Στη Δερβιτσάνη συνέρευσε πλήθος από τα γειτονικά χωριά, χριστιανοί και αλλόθρησκοι από το Αργυρόκαστρο και το Λυμπόχοβο … Ο Φάνης Μιχαλόπουλος αναφέρει ότι σε αυτή την σύναξη κάποιος από τους Τούρκους ακροατές ειρωνεύτηκε την διδαχή του και ο Άγιος θυμωμένος του είπε : «πήγαινε και στο δρόμο θα ανταμειφθείς». Πραγματικά, μόλις βγήκε από το χωριό τον τραυμάτισε κάποιος εχθρός του! Η ντόπια παράδοση λέει, ότι τον ειρωνεύτηκε ένας Δερβητσιώτης λέγοντάς του ‘’όλα τα ξέρεις εσύ…’’ και ο Άγιος του είπε ‘’πήγαινε και θα το βρεις στο δρόμο’’… και πηγαίνοντας προς την Κολοριτσή έσπασε το πόδι του… Όλοι τον παρακολουθούσαν με κατάνυξη , όταν κάποια στιγμή αντιλήφθηκε ο Άγιος , ότι στη σύναξη αυτή ο αριθμός των γυναικών της «μητρικής» ηλικίας ήταν σχεδόν ανύπαρκτος … Σε ερώτησή του τον πληροφόρησαν ότι οι αγάδες και οι μπέηδες του κάμπου είχαν επιβάλει φοβερό φόρο στις Δεροπολίτισσες , υποχρεώνοντάς τες να θηλάζουν τα παιδιά τους , θεωρώντας τες πιο υγιείς και καθαρές από τις φιλάσθενες και καχεκτικές , από την συνεχή παραμονή στα σπίτια τους , αδούλευτες γυναίκες τους … Ο Άγιος ανησύχησε για το φοβερό και πρωτάκουστο αυτό δράμα και απευθύνθηκε αμέσως προς του αγάδες του Κάστρου που βρίσκονταν εκεί να μη μολύνουν την φυλή τους με το γάλα των «απίστων» γυναικών της Δερόπολης και στις Δεροπολίτισσες επέβαλε να παύσουν να θηλάζουν τα τουρκόπουλα του Κάστρου , αλλιώς θα έχουν την κατάρα του Χριστού και της Παναγίας . Ο Ζώτος Μολοσσός σε χειρόγραφο του 1880 για τον Άγ.Κοσμά , αναφέρει , ότι την ίδια μέρα πεντακόσιες* Δροπολίτισες , που βρίσκονταν στο Κάστρο για τον φόρο αυτό επέστρεψαν χαρούμενες στα σπίτια τους.
*( Είναι υπερβολικός ο αριθμός των γυναικών , που αναφέρει ανάλογα με τον πληθυσμό τόσο του χωριού όσο και της πόλης. Ίσως να θέλει να δόση έμφαση στο γεγονός ή να πρόκειται για λάθος στη γραφή του).
Στο πέρασμα του ποταμού Δρίνου, μετά την Δερβιτσάνη, ήταν τα χρόνια εκείνα (και μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα) το χωριό Κολορτσή ή Κολοριτσή. Κοντά στον παλιό ‘’μεγάλο ντερβένι» και το ‘’γιοφύρι της Κυράς’’. Χωριό, που το «Χρονικό της Δρόπολης», αναφέρει ως τόπο καταγωγής επιφανών ανδρών και του Επισκόπου Δρυινουπόλεως Μεθοδίου που στις αρχές του 12ου αιώνα έκτισε την εκκλησία της Επισκοπής του στο ομώνυμο χωριό. Φημισμένο ως τις ημέρες μας σε χριστιανούς και αλλόθρησκους το χωριό αυτό για το ‘’αγιονέρι’’ του στην εκκλησία του Αγ.Γεωργίου.
Εκεί στο ‘’αγιονέρι’’ λένε πως συναντήθηκε ο Άγιος με κατοίκους του Αργυροκάστρου. Δεν επισκέφτηκε την πόλη. Άλλοι λένε πως τον κάλεσαν να διανυκτερεύσει σε ένα σπίτι , αλλά έφυγε … «.. Ήρθε σε σύγκρουση με τα συντηρητικά στοιχεία του τόπου και προ πάντων με τον επίσκοπο Αργυροκάστρου Δοσίθεο, με τον οποίο δεν μιλιόταν. Διάβηκε έξω από το Αργυρόκαστρο και δεν εμπήκε μέσα. Ύψωσε μόνο την πατερίτσα του και είπε : Είναι έδρα του Σατανά.» ( Βασ. Μπαρά ΤΟ ΔΕΛΒΙΝΟ).
Τα μετά την δικτατορία χρόνια (1991) εξηγούν ότι με αυτή του την φράση ( μάλλον ‘’πόθος’’ των νεωτέρων κατά ‘’το είπε κι ο ΆγιοΚοσμάς’’) προέβλεψε την γέννηση εκεί του δικτάτορα …. Ο λογοτέχνης Πέτρος Τσερκέζης αναφέρει με ‘’λογοτεχνική άδεια’’ στο έργο του : ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ ΕΡΓΟ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ "Χτίστε σχολειά, εκεί γεννιέται η λευτεριά !" : «Εδώ, στην καρδιά αυτής της πέτρινης πόλης θα γεννηθεί ο ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ. Θα τον αποκαλέσουν «ο σκληρός, ο όμορφος». Έτσι εμφανίζεται πάντα ο σατανάς. Αυτός θα είναι ο ερυθρός σατανάς. Πολύ θα τον χειροκροτήσουν, θα ψάλουν ύμνους για χάρη του και θ’ αποκεφαλίσει πολλούς, όμως το κακό που θα προκαλέσει σ’ αυτό τον τόπο δε θα μπορέσουν να το επανορθώσουν αιώνες. Πολλά δεινά θα υποστεί αυτό το φτωχό κομμάτι της Ρωμιοσύνης. Εκείνος θα γίνει η κατάρα του τόπου, θα καταστρέψει έθνος, παιδεία και θρησκεία και κανείς δε θα διαθέτει τη δύναμη να τον εμποδίσει. Και όταν θα τον διεκδικήσει ο θάνατος, όπως όλους τους θνητούς, το κακό θα συνεχιστεί. Τρέξτε εκεί και κάνετε ό, τι μπορείτε να σταματήσετε το κακό. Δε θα επισκεφθώ αυτή τη φορά την πόλη σας, θα ‘ρθω σίγουρα στην επιστροφή. Θα ‘ρθω να ξορκίσω το κακό. Έχετε γεια και ο θεός να φωτίσει τη στράτα σας»… Έφυγε… Τον καταβρόχθισε ο άλικος ορίζοντας, μαζί με τον ήλιο της γερασμένης μέρας, αφήνοντας πίσω του την προφητική και αλάθητη σοφία που θ’ αστραφτοκοπούσε στους αλλοτριώσιμους καιρούς». ΠΕΤΡΟΣ ΤΣΕΡΚΕΖΗΣ.
Άφησε ο Άγιος την Δερόπολη.
Άφησε την ευλογία του και την ‘’ορμήνια’’ του σε αυτήν ….. όπως από καρδιάς γράφει ο καθηγητής Παναγιώτης Μπάρκας :
‘’ … Η Πατρίδα μας ζει ακόμα στην ορμήνια του Αγίου Κοσμά,
Στήνει γύρω γύρω στον περίβολο των χωριών σταυρούς !!!
Να τη φυλάξουν, όπως τότε, από τους αντίχριστους.(Όταν,
Οι Αλί πασάδες έκαναν την Πατρίδα δικό τους τσιφλίκι.)
Να φυλάξουν την παγωμένη ελπίδα. …. ‘’.
=====================
=====================
Ακλουθώντας ο Άγιος Κοσμάς τον δρόμο του Δρίνου και του Αώου, κατευθυνόμενος βόρεια, πέρασε κοντά στα μέρη της Λιαμπουριάς, όπου οι κάτοικοι της δείχνουν ακόμη και σήμερα τους τόπους λατρείας των προγόνων τους , θεμέλια εκκλησιών, σε τόπους μέσα και έξω από τα χωριά τους… Στα όρια του χωριού Προγονάτες λένε πως οι κάτοικοι δείχνουν σημάδια από 25 εκκλησίες (!) … Σε αυτά τα μέρη λέει ο Βασ. Μπαράς « … Ο Κοσμάς ήρθε σε ψυχική επαφή και κατανόηση με τους Τούρκους*. Αυτοί τον βάφτισαν Τζιομπάν – Μπαμπά (=Μέγαν Άρχοντα), του χάρισαν δηλαδή τον υψηλότερο και τιμητικότερο τίτλο που είχαν. Και σήμερα ακόμη εκφράζονται με ευλάβεια και θαυμασμό γι’ αυτόν, και διηγούνται χαριτωμένους θρύλους για τον Τζιομπάν Μπαμπά τους και την δράση του.» *(τούρκους ονομάζουν τους αλβανούς μουσουλμάνους γιατί από χριστιανοί που ήταν, ασπάστηκαν την θρησκεία του κατακτητή και εξομοιώθηκαν με αυτόν).
Ο διακεκριμένος ιστοριοδίφης Κ.Σ.Κώνστας, δημοσίευσε το 1956 στο περιοδικό «Ηπειρωτική Εστία», την μετάφραση ενός αλβανικού χειρογράφου με 72 προφητείες του Αγίου Κοσμά. Το χειρόγραφο αυτό βρέθηκε τυχαία τον Φεβρουάριο του 1941 στους Προγονάτες, στο σπίτι του Φεράτ Ζώλη, όπου έμειναν για λίγες ημέρες οι έλληνες στρατιώτες Νίκος Τσακαλώζος από την Μάστρο του Μεσολογγίου και ο Θωμάς Αναστασίου από το Λεσκοβίκι και οι δύο δάσκαλοι. Ο ‘’συντοπίτης’’ του Αγ.Κοσμά Ν.Τσακαλώζος το αντέγραψε κατά υπαγόρευση του κατόχου του Φεράτ Ζώλη και μετάφραση του αλβανομαθούς συναδέλφου του Θ.Αναστασίου. Κατά την υποχώρηση του στρατού κατάφερε να το μεταφέρει με ‘’ την ψυχή στα δόντια’’ στο σπίτι του , όπου το διατήρησαν ως το ιερότερο πολεμικό ενθύμιο. «Αυτό το χειρόγραφο επιβεβαιώνει και είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της ισότιμης με τους χριστιανούς ευλάβειας των τουρκαλβανών προς την ιερή μνήμη του Πάτερ Κοσμά» (Βας.Μπαράς).
Άγιος Κοσμάς και Αλή Πασάς.
«… Μέγας ήτο ο σεβασμός και πολλή η τιμή προς τον 'Αγιον Κοσμάν και αυτού του φοβερού Αλή πασά, διότι ο 'Αγιος του είχε προείπει την μελλοντικήν σταδιοδρομίαν του. Καθώς αναφέρει ο Φραντζής, εκήρυττεν ανύποπτος ο 'Αγιος έξω του Τεπελενίου, όταν οι Τούρκοι διέλυσαν βιαίως την συγκέντρωσιν και επεχείρησαν να κακοποιήσουν τον Κοσμάν. Αλλ' ο 'Αγιος προφθάσας εισήλθεν εις την κωμόπολιν, ζητών εν αυτή άσυλον. Τότε ήνοιξε η θύρα ενός αρχοντικού και προέβαλεν εις το κατώφλιόν της η φοβερά και επιβλητική σιλουέττα της Χάμκως, μητρός του Αλή. Έπιασε από το χέρι τον 'Αγιον και τον έμπασεν εις το σπίτι της. Μετ' ολίγον ενεφανίσθη και ο υιός της, φυγόδικος τότε, ο κατόπιν Αλή πασάς των Ιωαννίων. Κατά την ώραν του φαγητού ο 'Αγιος με την προφητικήν ματιάν του διέγνωσε το μέγα και παράδοξον μέλλον του νέου. Ο Κοσμάς κοιτάζων κατάματα τον Αλή, του είπε: «Θα γίνης μεγάλος άνθρωπος· θα κυριεύσης όλη την Αρβανιτιά· θα υποτάξης την Πρέβεζα, την Πάργα, το Σούλι, το Δέλβινο, το Γαρδίκι και αυτό το τάχτι του Κουρτ πασά. Θα αφήσης μεγάλο όνομα εις την Οικουμένην». Και προσέθεσεν ακόμη: «Αυτή είναι η θέλησις της Θείας Προνοίας. Ενθυμήσου όμως σε όλη τη διάρκεια της εξουσίας σου να αγαπάς τους Χριστιανούς, αν θέλης να μείνη η εξουσία εις τους διαδόχους σου». Την επομένη πρωίαν ηρώτησε και πάλι τον Κοσμάν ο Αλής δια το μέλλον του και αν θα υπάγη εις την ΚΠολιν. Και ο 'Αγιος τότε είπε: «Και στην Πόλιν θα πας, μα με κόκκινα γένεια!» Ο Αλής δεν εννόησε την τελευταίαν φράσιν και απεχωρίσθηκαν, χαιρετισθέντες φιλικώς.»*
*(Κ. Σ. Κώνστα, Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ).
Δερόπολη. Μερική άποψη από την Χρυσόδολη 1965. (Αρχείο Φίλ.Π.Γιωβάννη).
Προσπαθήσαμε στις παραπάνω σελίδες, να ‘’συμπορευτούμε’’ με τον Άγιο Κοσμά στις περιοδείες του στην Δερόπολη … περίπου 45 χιλιόμετρα σημερινού αυτοκινητόδρομου από την Κοσσοβίτσα μέχρι το στενό ανάμεσα από Αργυρόκαστρο και Αντιγόνεια … Η παρακολούθηση όμως του πραγματικού διαγράμματος των περιοδειών του με κάθε λεπτομέρεια , όχι μόνο στη Δερόπολη αλλά και σε όλη την εικοσάχρονη πορεία του, είναι δυσχερέστατη… Έχουν φτάσει μέχρι τις ημέρες μας λίγες γραπτές πληροφορίες από ‘’ενθυμήσεις’’ σε παράφυλλα εκκλησιαστικών βιβλίων και προφορικές μαρτυρίες από την παράδοση του λαού μας, που παρασταίνουν αδρά και χονδρικά το πέρασμά του. Ένα είναι βέβαιο ότι η Δερόπολη γνώρισε την παρουσία του Αγίου, μάλιστα τρείς φορές, και αντιβοά τον θρύλο του για πάνω από δύο αιώνες τώρα ! …
…. « Η τελευταία εικοσαετία του άνυπνου και όλο δράση βίου του, ήταν μια αδιάκοπη και συνεχής πορεία προς τον Λαό, την οποία δεν ίσχυσαν να διακόψουν ούτε οι θερμότεροι καύσωνες των καλοκαιριών, ούτε και τα δυσβατότερα χειμωνιάτικα χιόνια. Ο Άγιος επείγονταν, γιατί έβλεπε πως έπρεπε με κάθε τρόπο να κερδηθούν οι περασμένοι και χαμένοι καιροί της αμάθειας και του σκοταδισμού.
Μ’ όσο κι’ αν η κατά πόδας παρακολούθηση των περιοδειών του Αγίου είναι δυσχερέστατη και κατά κάποιο τρόπο άσκοπη και περιττή, όμως η εθναποστολή του Αγίου, επισφραγισμένη στο τέλος με το σχοινί της αγχόνης στον λαιμό του, στις 24 Αυγούστου 1779, δίκαια χαρακτηρίστηκε άθλος καταπληκτικός στα χρονικά της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Πώς λοιπόν ο Εφέστιός μας Άγιος να μην επιβάλλεται στην αγρύπνια της χριστιανικής πίστης και της εθνικής μνήμης ; » ( Κ.Σ.ΚΩΝΣΤΑΣ)
= Β’ =
70 Προφητείες του Αγίου Κοσμά .
« κατά χειρόγραφον ευρεθέν εις Μονήν Πέπελης τω 1775 »
Το χειρόγραφο του Κώστα Φωτόπουλου – 1942.
Τον Αύγουστο του 1942 ο γιαννιώτης Κώστας Φωτόπουλος (γνωστός στην Ηπειρώτικη βιβλιογραφία για το πάθος του με την Ήπειρο και τα Γιάννινα) βρέθηκε στο χωριό Κουκλιοί των Ιωαννίνων απεσταλμένος από την Εφορία Δωδώνης για αναζήτηση και αγορά σιταριού για την επισίτιση των υπαλλήλων Ιωαννίνων. Εκεί φιλοξενήθηκε στο σπίτι του ιερέα Κουκλιών, όπου κουβεντιάζοντας κυρίως για τα εκκλησιαστικά – ιστορικά του χωριού, ο ιερέας του παρουσίασε ένα χειρόγραφο με ‘’προφητείες’’ του Αγ.Κοσμά του Αιτωλού. Το χειρόγραφο αυτό (πρωτότυπο ή αντίγραφο) προέρχονταν από το σπίτι του ιερέα της Κοσσοβίτσας - Άνω Δερόπολης, ο οποίος το είχε πάρει ή το είχε αντιγράψει από το μοναστήρι της Πέπελης. Όσοι γνώρισαν τον Κώστα Φωτόπουλο γνωρίζουν ότι πάντα είχε μαζί του ‘’χαρτί και πένα’’ ώστε να σημειώνει παράξενες και πρωτάκουστες ιστορίες του τόπου μας (!). Έτσι και εκεί στους Κουκλιούς βρέθηκε με πένα και χαρτί της υπηρεσίας του (τυπωμένο από την μια πλευρά και λευκό από την άλλη κομμένο σε διαστάσεις 12Χ10 cm) και αντέγραψε τις 70 στο σύνολό τους προφητείες του Αγίου Κοσμά σε 10 σελίδες. Στην πρώτη σελίδα σημείωσε ότι «εδίδαξεν εις Δρόπολην και η προφητεία εγράφη εν Κοσσοβίτσα το 1775» και στο τέλος «1775 – Κατά χειρόγραφον ευρεθέν εις Μονήν Πέπελης – Κουκλιοί 5 – 8 – 1942». Πολύ αργότερα στην ‘’τυπωμένη’’ πλευρά του τελευταίου φύλλου με στυλό διαρκείας σημειώνει : «Ιταλική κατοχή – Ευρέθηκε σε χειρόγραφο του ιερέως χωρίου Κουκλιών. Κων/νος Φωτόπουλος 5 – 8 – 1942 – Ευρέθηκα εκεί για περισυλλογή σιταριού … Εφορείας Δωδώνης για επισιτισμό (;) των υπαλλήλων Ιωαννίνων».
Το χειρόγραφο αυτό, από όσο είναι γνωστό, δεν το δημοσίευσε ποτέ και μόνο κάποιες από αυτές τις ‘’προφητείες’’ τις ανέφερε προφορικά ή γραπτά στις ωραίες αφηγήσεις του χωρίς προσδιορισμό της προέλευσής τους.
Μετά τον θάνατο του Κ.Φωτόπουλου (1995), η σύζυγός του Ελένη, κατά επιθυμία του, παρέδωσε στον Πατέρα Αθανάσιο (Χατζή) της Δουραχάνης ένα φάκελο με διάφορα χειρόγραφα του (δημοσιευμένα και μη) για το αρχείο του Μορφωτικού και Πολιτιστικού Συλλόγου «ΤΟ ΑΝΘΟΣ» - Γυμνάσιο Ντουραχάνης και το τότε συστεινόμενο εκεί Μουσείο – έκθεση συλλογών . Στον φάκελο αυτό περιλαμβάνονταν και οι ‘’προφητείες’’ του Αγ.Κοσμά που δημοσιεύονται εδώ και εκτίθενται στο Μουσείο του Π.&Μ.Συλ. «ΤΟ ΑΝΘΟΣ».
Δεν γνωρίζουμε τι απέγινε το αυθεντικό χειρόγραφο της Πέπελης ή πιθανόν αντίγραφά του των ιερέων Κοσσοβίτσας και Κουκλιών . Στην βιβλιογραφία περί Αγ.Κοσμά και την Ηπειρώτικη βιβλιογραφία δεν συναντήσαμε αναφορές σε αυτά και ίσως αυτό του Κ.Φωτόπουλου να είναι το μόνο που διασώθηκε και πρωτοπαρουσιάζετε σε αυτόν τον Η’ τόμο των «Βορειοηπειρωτικών».*
Πρώτη (α') και η τελευταία (ι') σελίδα του χειρογράφου Κ.Φωτόπουλου
*Στη δημοσίευση των προφητειών ακολουθήθηκε η σειρά του χειρογράφου Κ.Φωτόπουλου και η αλφαβητική αρίθμηση (α’ έως ι’) δηλώνει τις σελίδες όπως είναι σε αυτό.
α’)
Προφητείαι Αγ.Κοσμά
Εδίδαξεν εις Δρόπολιν και η προφητεία
Εγράφη εν Κοσοβίτσα τω 1775.
1. Ο Αλή Πασιάς θα γίνει Βεζύρης θα πάη στην Πόλη με κόκκινα γένεια.
2. Ο τόπος θα ζωθή με μια λυνιά και θα μιλούν από τον ένα τόπο στον άλλο σαν να είναι σε δυό γειτονικά δωμάτια (π.χ.) από Κων/πολην εις Ρωσίαν.
3. Θα ειδήτε να τρέχει στον κάμπο άμαξα γρηγορώτερα από τον λαγό.
4. Αμπέλια μη βάζετε διότι θα χαλάσουν.
5. Θα ειδήτε ένα μαύρο πουλί στον ουρανό.
β’)
6. Πολλοί θα πεθάνουν της πείνας.
7. Θα γίνη ένα χαρτοβασίλειο που θα γίνει μεγάλο εις την ανατολή.
8. Τόσα πολλά θα συμβούν που οι γυναίκες θα γεννήσουν παράκαιρα.
9. Ο Κόσμος θα φτωχίνη (τόσο που) θα ζώνονται με κλιματσίδες.
10. Πλούσιοι θα γίνουν φτωχοί και οι φτωχοί θα πεθάνουν.
11. Μια χούφτα ασήμι θα το αλλάζουν με μια χούφτα αλεύρι.
12. Η αιτία θα έλθη από την Δαλματία.
13. Οι Τούρκοι θα φύγουν και θα έλθουν πάλι στα Ελληνικά μέρη έπειτα θα τους διώξουν στην κόκκινη μηλιά.
γ’)
14. Η Ιταλία θα ελευθερώση πολλά Ελληνικά μέρη και η ίδια Ιταλία την Ήπειρο.
15. Πρώτον θα διαληθή η αυστρία και έπειτα η Τουρκία.
16. από τρία μπογάζια Κράς Μουζίνα και Κρόντζι θα περνούν πολλά στρατεύματα διά Κ/πολη.
17. Πολλών τα γυναικόπαιδα θα βγούν εις τα βουνά και θα σας ρωτάν είναι μακριά η Πόλη και να λέτε την αλήθεια δια να μη σας κακοπαθήσουν .
18. Ο στρατός αυτός δεν θα πάει εις την Πόλη. στη μέση θα μάθη ότι ετελείωσεν ο πόλεμος.
δ’)
19. Όταν θα ειδήτε το χιλιάρμενο (στόλος) στα Ελληνικά νερά, τότε θα λυθή το ζήτημα της Πόλης.
20. Πολλοί θα χαθούν αλλά όσοι γλυτώσουν θα φάνε με ασημένιο κουτάλι.
21. Μετά τον γενικόν πόλεμον θα ζή ο λύκος με το αρνί.
22. Θα έλθη καιρός που θα λέτε εβγάτε εσείς οι πεθαμένοι να μπούμε εμείς οι ζωντανοί.
23. Θα φέρνει γύρα ο Διάβολος με τα κολοκύθια του.
24. Θα είναι διό καλοκαίρια και διό Πασχαλιές.
25. Θα πηγαίνουν άλλα απάνω και άλλα κάτω.
ε’)
26. Στην Αυλώνα και αλλού θα γίνη χαλασμός θα βγούν στρατοί και θα ελευθερώσουν τον τόπο.
27. Θα έλθη το ψευτορωμέϊκο μη το πιστέψετε. Πίσω θα γυρίση.
28. Η ελευθερία θα έλθη από κάτω που χύνονται τα νερά.
29. Από πάνω και από την Σκάλα χαλασμός (Βόρειος αυτόνομος).
30. Θα έλθη καιρός που οι Χριστιανοί θα τρώγουν μεταξύ των (με;) αγάπη και ομόνοια.
31. Θα κατοικούν τρείς οικογένειες σε ένα σπίτι.
32. Σπίτια μεγάλα μη φτιάνετε ούτε παράθυρα πολλά , λιάσες να κάνετε να μην έρχονται μέσα.
στ’)
33. Θα έλθη στρατός τακτικός και ρέμπελος από αυτόν θα υποφέρετε.
34. Ζώα δε θα μείνουν , θα τα φάνε φάτε και σείς. Στα Τζουμέρκα θα πάρετε σπόρο.
35. Θα σας ζητήσουν στρατιώτες μη φοβάστε δεν θα προφτάσουν.
36. Θα βάλουν μέγα φόρο. Δε θα προφτάσουν .
37. Ένα ψωμί θα χαθή το μισό.
38. Στον Πικερμέ το χάνι θα χυθή πολύ αίμα.
39. Θα δέσουν 40 άλογα σε ένα παλούκι.
40. Μία γυναίκα 10 τούρκους με μια ρόκα θα διώχνη.
41. Με άλλους θα κοιμηθήτε και με άλλους θα ξυπνήσητε.
ζ’)
42. Θα προσπαθήσουν να τα λύσουν με την πένα δεν θα μπορέσουν 99 φορές με τον πόλεμο και μια με την πένα.
43. Τρείς δυνάμεις σύμφωνες τίποτε δε θα πάθητε.
44. Τον Πάπα να καταργήσητε (καταριέστε ;) αυτός θα γίνη αιτία.
45. Ο χαλασμός θα γίνη από έναν αξιωματούχο ( όνομα αυτού δυσανάγνωστο).
46. Οι τούρκοι θα μάθουν από τρείς ημέρες προτήτερα από τους Χριστιανούς.
47. Ή τρείς μέρες ή τρείς μήνες ή τρία χρόνια θα βαστάξη ο πόλεμος.
48. Πολλά χωριά θα καταστραφούν και οι τρείς χώρες θα γίνουν μία .
η’)
49. Ότι σας ζητήσουν να τους δίνετε, μόνο την ψυχή να γλυτώσετε.
50. Να έχετε δύο θύρες αν πιάσουν την μία να βγήτε από την άλλη.
51. Θα σας ζητήσουν όπλα , αν έχετε δύο να δώσητε το ένα, γιατί (με) ένα όπλο 100 ψυχές θα γλυτώσουν.
52. Σείς θα γλυτώσετε άλλους και άλλοι εσάς.
53. Όταν ακούσετε ότι έρχετε ο πόλεμος κάτω, τότε είναι καλά.
54. Όσοι είναι στους δρόμους θα πάθουν.
55. Η Δρόπολη θα πάθη, διότι είναι γυμνή.
56. Λάκοι και βράχοι Δρυϊνουπόλεως θα γεμίσουν φεύγοντας.
θ’)
57. Εσείς να φεύγητε αριστερά , δεξιά , ίσως είναι ο εχθρός.
58. Άμα περάσετε το μπουγάζι τον Κρός (Κρά;) μη φοβάστε.
59. Ευλογημένα τα βουνά αγίου Δονάτου πολλές ψυχές θα γλυτώσουν.
60. Εις τα βουνά της Πέπελης και άνω τίποτε δεν θα πάθουν μόνο τα αδέρφια σας να κλαίτε που είναι στους δρόμους.
61. Θα έλθη ξαφνικό ή το βόδι στο χωράφι ή το άλογο στο αλώνι.
62. Αν έλθη από κάτω τίποτε δεν θα πάθητε αν έλθη από πάνω λίγοι θα γλυτώσουν.
63. Να έχετε σάκους σιτάρι να τρώγουν τα παιδιά σας.
----------------------------------------------------------------------------------
ι’)
64. Να παρακαλάτε να είναι μέρα και όχι νύχτα . καλοκαίρι και όχι χειμώνας.
65. Πίσω από μια θύρα , να κρυφτεί κανείς, γλυτώνει.θα είναι βιαστικός.
66. Θα έλθη ξένος στρατός Χριστό θα πιστεύει γλώσσα δε θα ξεύρει.
67. Οι τούρκοι θα χωρισθούν σε τρία μέρη , ένα θα σκοτωθή ένα θα βυθιστή , ένα θα πάη στην κόκκινη μηλιά.
68. Θα είναι το όγδοον που θα γίνουν αυτά.
69. Οι κληρικοί θα γίνουν χειρότεροι.
70. Εσείς δεν θα τα ιδήτε αυτά μόνο τα εγγόνια σας τα δυσέγγονα θα τα ιδούνε .
-------------------
1775
Κατά χειρόγραφον ευρεθέν εις Μονήν Πέπελης. Κουκλιοί 5 – 8 – 42
Η πίσω πλευρά του τελευταίου (ι΄) φύλλου του χειρόγραφου
Κ.Φωτόπουλου.
Οι προφητείες του Αγίου Κοσμά
«Το καθαρόν της διανοίας του όμμα έβλεπε το απώτερον μέλλον ως παρόν και προέλεγε γεγονότα, εκ των οποίων, άλλα μέν μετά παρέλευσιν ετών και δεκαετηρίδων πολλών συνέβησαν, άλλα δε δεν εκπληρώθησαν ακόμη και αναμένουν την εκπλήρωσίν των εις το προσεχές μέλλον. Η προφητική του δύναμις, δια της οποίας διέκρινε τα άγνωστα, εβύθιζε το βλέμμα εις το ψυχικόν βάθος των συνομιλητών του και προέβλεπε τα γεγονότα, προεκάλει τον θαυμασμόν και αυτών των απίστων.
(Αυγουστίνου Ν. Καντιώτου, ‘’Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, Αθήναι,1959)
** Ανάτυπο από τον Η' τόμο της Επιστημονικής Επετηρίδας
"ΒΟΡΕΙΟΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ" ,
Εκδοση : "ΙΔΡΥΜΑ ΒΟΡΕΙΟΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ" - ΙΩΑΝΝΙΝΑ 2021.
Για την αντιγραφή : φίλ.Π.γ.
"λάχανα μαζέματα" - "λ.μ.".
Ιωάννινα 23/8ου/2021.
.JPG){kind=link}